O noso primeiro libro… de MEMORIAS
Vénse de reeditar Memorias dun neno labrego. Vénse de reeditar o primeiro libro en galego do que teño conciencia, do que teño memoria.
Este, como lle ocorreu a tantos outros fillos desta terra, foi o primeiro libro que lin na lingua dos Cunqueiros e Blancoamores, dos Codax e dos Sarmientos. Tamén foi o primeiro que me foi lido –a cachos– por obra e graza da miña primeira mestra cando apenas comezaba co "Palau" nunha pequena escola unitaria dos alfoces da Estrada, pegadiña ao cemiterio, que tamén era o noso lugar favorito de xogos –algo que lles parece "arrepiante" aos meus fillos (¡canto de contacto co que nos rodea, desta vida e da outra, se vai perdendo!).
Uns anos despois puxeron nas miñas mans a súa oitava edición cando apenas acababa de facer os doce anos –que, descolorida e desencolada, aínda conservo–. Foi lelo e atoparme ante unha narración coral que difuminaba e confundía voces, que mesturaba recordos do que me fora lido anos atrás pola miña mestra, e os retallos soltos que ían xurdindo ás veces dos neboeiros da lembranza da nenez de meus pais e de meus avós. Ambas as dúas voces mesturábanse e facían brétema entre o real lembrado e o real narrado.
Eu tamén veño de caseiros, de avós caseiros que fuxiron cara á vila buscando algo material de seu sen décimos nin servidumes. De pai que se criou como fillo de caseiro e que poñía nas súas historias da cando neno relatos semellantes aos plasmados por Neira, con querenzas polo pantrigo ansiado, foguetes festeiros, señoritos prepotentes, fames e angurias, e mesmo un can semellante ao Pachín, reflexos dos do noso Balbino –xa hoxe con cincuenta anos–. Lembranzas da miña contorna, nas portas da vila, inmerso entre vacas que había que levar a pacer en aburridas, escuras e longas tardes de invernía, labores do campo e xogos no monte veciño, lubre imaxinativa substituída hoxe pola televisión e as consolas.
Todo isto facíaseme coñecido, non vivido en moitos casos, pero si coñecido, en situacións e "caras" dos personaxes.
Este rebumbio de sensacións fixeron que sempre sentise por Balbino, por Neira Vilas, un cariño especial, duplo en canto a situacións familiares e afinidades xeográficas: os dous somos da Ulla, os dous compartimos paisaxes, falares e costumes; meu avó era Neira de segundo apelido (así corremos aínda na aldea) e miña avóa Vilas de primeiro. Así que afinidades hai, e máis que foron xurdindo ao longo dos anos conforme lía de novo o libro. E digo "ler", e non "reler", porque cada vez era unha obra nova que se alimentaba das experiencias, lecturas, e descubrimentos da nosa recente e diglósica historia, lingüística e social.
Hoxe, a miña nena, case cos mesmos anos ca min cando lin Memorias por primeira vez, comeza tamén a lela. Pero dubido que sexa capaz de entender moito do que alí se conta, do que de alí se suxire, do que alí se recorda, máis alá do simplemente costumista. Penso que necesitaría dunha "edición anotada", debido á distancia ás veces abismal que separa os dous mundos, polo que cambiaron e porque foron desaparecendo moitas desas lembranzas que me foran narradas de pequeno. E para iso estou eu –estamos nós–, para fecerlle a miña particular e persoal "edición anotada". Pois non podemos deixar que os feitos, os sentimentos e emocións, penas e angurias de Balbino queden como unha anécdota histórica fosilizada, xa que, se así sucedese, os que despois cheguen perderán un anaco da nosa esencia, e co esquecemento corremos o perigo de que moitas cousas se repitan.
Por iso recomendo a súa lectura: a quen a leu e a quen non. A vellos e novos, a sabidos e aos que están por saber, porque neste libro está moito da nosa MEMORIA, boa e mala, e ben sería non perdela.
