Ultramarinos

Categoría: Opinión

Hai uns meses que mudei de barrio, con todo o que carrexa isto: caras novas, horarios, cambios na paisaxe, sons e ruídos diferentes. Todo se modifica cando te desprazas uns metros… tamén os paseos cambian, e as distancias. Os camiños inzan de nova e suxestiva toponimia: Almorfe, Buzaxe, Cardosteo e que viva o rotacismo! O microecosistema muda. Sei que isto non é de grande interese e que non aporta nada esencialmente novo, pero se tedes un chisco de paciencia, veredes que ben pode merecer uns minutos das vosas vidas. Nestas andaba, na dura tarefa da adaptación, e non era esperanzador saber que moitas especies antes ca min non a superaran convenientemente… Esculcando dende a miña ventá nova ás dos veciños, intentando descubrir historias secretas, segredos inconfesables, dándolle corda á cabeza, mirando os andares ás carreiras da beirarrúa, o último ultramarinos da cidade, no que atopas dende conversa ata chourizos caseiros con loureiro, doas e cartas de amor. Nesas andaba, cando caeu diante dos meus ollos unha imaxe, unha fotografía que caía pesada polos anos que levaba enriba. Ao collela, para que non seguise o seu precipitado descenso cara aos infernos, vin tres rostros que sorrían. Tiven que agarrar o peito para que o meu corazón de adolescente efervescente non saíse do peito ao ver que quen me sorría era María Casares. A min, mirábame a min. Serena, vital, fermosa, co pouso de todo o vivido. Os seus acompañantes borráronse de seguido e quedamos ela e mais eu ata que soou o chamador. Alguén quería arrebatarme aquel tesouro… Pero quen non o reclamaría? Quen deixaría fuxir aquel sorriso? Un mozo agardaba e sorría: é unha foto do meu avó!, dixo, Alberto Vilanova. Tiven que contradicir iso inmediatamente. Alí non había un avó, estaba María, residente privilexiada na miña casa nova. Pero non houbo acordo, e si un café. E outro. Varios. E cos cafés viñeron máis fotos. Non en todas estaba ela, o que si recuncaba era Vilanova. E os seus artigos en Posío, Galicia Emigrante, en Vieiros. As súas colaboracións na Enciclopedia Gallega. As cartas de Ramón Piñeiro, Isaac Díaz Pardo, Blanco Amor, Ben-Cho-Sey, Neira Vilas, Xesús Taboada… As dedicatorias de Luís Seoane. O retrato de Bóveda. Foi chegando a modiño, e xa quedou para sempre. E o mozo tamén.

Quen é Vilanova? Quen é que non o coñecín? A que andaba? Que pasou nos libros de historia? Como borrar o noso pasado? Como avanzar se non o coñecer? Alberto Vilanova é de Ourense, é galego, é mestre, é historiador, é sabio, é conferenciante, un home comprometido co momento político que lle tocou na mañá clara da súa vida. E foi ese compromiso o que o mandou lonxe e en silencio, a ultramar, onde se buscas ben atopas tamén conversa, doas, cartas de amor e loureiro… A Arxentina acolleuno xenerosa. Alí traballou, incansable, na súa obra. Afundiu a morriña e a saudade do Miño en arquivos e bibliotecas para tirar un monumental traballo, Los gallegos en la Argentina. Claudio Sánchez Albornoz, impresionado polo traballo, prologou os dous tomos de Alberto Vilanova, cualificándoos de “magnífica e erudita empresa”. Xa antes publicara a mellor biografía de Curros Enríquez ata o de agora escrita, premiada en Bos Aires e silenciada na súa terra. Membro de AGUEA, profesor de Historia na Universidade de Bahía Branca, e amigo fiel e sincero, dos que se contan cos dedos da man. Un recordo que mantiña o seu ánimo: a foto dos seus fillos na súa mesa de traballo. Sempre acugulada de papeis, recortes de xornais, notas, libros, deixa libre o oco para ver a ollada dos seus pequenos, o seu orgullo. Ás veces, moitas menos das que quixera, deixouse ver como a cola dun cometa pola súa cidade natal e marchaba coa maleta enchida de abrazos e bicos que lle daban azos na súa tarefa colosal: un Dicionario de galegos ilustres, aínda inédito. Fala de historia na Cátedra do Centro Lucense, onde presenta aos galegos emigrados e arxentinos a Xelmírez, a Nicomedes Pastor Díaz, a Galo Salinas; fala de Giner de los Ríos, de Unamuno, de Murguía. Da paisaxe e da condición humana. Da música e dos coros galegos. Da emigración. Da terra e dos amigos. E a nosa admirada María Casares adícalle unhas palabras: Pra María Casares, groria galega universal, coma rendida ademiración ao seu arte e a súa fidelidade ao nome limpo i esgrevio de seu pai. Con máisimo agarimo.

Volveu en 1981. Chegou vello e canso á súa casa, cun sustiño no corpo e na alma un cantar. E chegou el e os seus máis de seis mil libros e centos de miles de artigos. E doutra volta, pasou caladiñamente, sen se notar, marchando para sempre a ultramar en 1985. Os amigos que aínda lle quedan velan pola súa chama: Xesús Alonso Montero e Isaac Díaz Pardo. Os antigos alumnos e alumnas, que aprenderon as orixes da lingua e souberon da sensibilidade de ser e sentirse galegos da súa man, fixeron unha homenaxe no seu regreso o día 14 de abril. Non podía ser noutra data, cando queres amosar respecto ao mestre republicano, de ollos serenos e voz calmosa.

Hai uns días, neste ano de música e de bosques, tamén no mes de abril, presentouse unha web divulgativa sobre a súa persoa e a súa erudición. Na mesa e no coloquio as voces da súa xente, e o firme compromiso de afondar no estudo da súa bio-bliografía e na edición ou reedición das súas obras fundamentais. Para que non haxa escuridade, para que brille o seu nome como se merece. Queda tanto por facer!

Non sei cando volverei mudar de casa. Non sei se a vida nómade me deixará acougar moito ou pouco neste recuncho. Pero agora asexo sen disimulo para as ventás dos meus veciños. Que agocharán? Máis historias silenciadas? Anacos do pasado que agroman por detrás dun vidro? Fotografías que falan? Polo si ou polo non, almorzo na terraza, como a miña amiga Sabela, por se outro papel ou outra historia quere toparse comigo.

Comparte nas túas redes sociais ou por email