Peregrinamos á tumba de Machado en Collioure ou á de Rilke en Roron na montaña suíza. Parécenos estar alí máis preto dos seus versos. Con todo, os nosos mortos deben darnos medo e desfacémonos deles coa prontitude dunha viaxe do Ave, non da ayahuasca. O morto pasa dos brazos sedantes da Seguridade Social ás lapas do forno crematorio nunha volta de man. Xa non cantan os galos sobre o tellado do defunto nin ouvean na súa porta os cans. No puñado de cinzas que che dan hai sobre todo madeira de cadaleito, verniz de dous compoñentes, seda artificial e guata de poliéster. Son de papá, dicía unha amiga miña, pero fíxate como cheiran a acrílico. Total dá igual, xa non se sabe que facer con elas. A min que me espallen polo mar. A min polo vento como a María Castaña. A min que me poñan no aparador xunto ao floreiro…
Só Philip Roth soubo darlle un alto destino literario á cinza cando fixo vagar a un dos seus personaxes femininos, Faunia Farley, coa furna dos seus fillos mortos polo desamparo social: casopos, apartamentos inmundos… A muller gardábaas debaixo da cama. “Non sei que facer coas cinzas” díxolle Faunia a Coleman o único día que este a viu ao bordo das bágoas.
Persoalmente boto de menos un lugar onde atopar aos meus mortos. Non me podo desprender do paganismo e necesito os obxectos do loito. Quizá me bastarían as figuras romanas, os altares domésticos dos budistas ou un cemiterio de alciprestes e paxaros. Algo máis que este non lugar nas telecomunicacións, esta pegada do seu número no teléfono móbil que non me atrevo a borrar. Privado da oración e de lugares sacros, cómo falarlles?
O outro día atopeime coa muller dun amigo íntimo que acaba de falecer e ao que incineramos. Pareceume que ela era todo o que quedaba del na terra, o único material que o representaba, o único tanxible ao que me podía dirixir; así que non o puiden evitar e pregunteille: Que sabes de Xoán, María Helena?
