Tal día coma hoxe, un 23 de febreiro de 1981, o país sufriu un intento de golpe de estado. A realidade social caracterizabase pola escuridade do momento. Unha época na que expoñer as propias ideas, en público ou en privado, era un acto de soberana valentía, pois as consecuencias podían ser inimaxinables.
Francisco Castro, director xeral de Editorial Galaxia, estivo falando co escritor Xavier Alcalá sobre este momento no que saiu á luz a súa novela Fábula.
1.A novela saíu nun momento moi perigoso. Para ti, para Galaxia, para a cultura galega. Como recordas aqueles días?
XA.- Da memoria non se me van dous momentos de perigo, cando o asasinato de Carrero Blanco e cando o golpe militar do 23F. Non foi así a morte de Franco, non. Cando morreu o Cerillita coido que mesmo os franquistas o tomaron con calma, con alivio… Pero a morte do Carrero fíxonos pensar nunha reacción bestial, como o asalto ao Parlamento no 23 de febreiro do 81. Ese día eu estaba cun enxeñeiro holandés en San Cibrao, na fábrica de alúmina. Axiña nos chegaron informacións de que os deputados estaban secuestrados por militares, de que os militares obrigaban á RTVE a difundir marchas militares, e que as emisoras de radio resistían… Aquel holandés díxome algo que me soou a insulto: “Mister Alcala, this is like Bolivia”. Desconcertados, retornamos á Coruña. O holandés quería seguir para Portugal por medo a non poder voar desde Madrid. Deixeino no seu hotel e tentei saber que pasos dar tendo en conta que a miña muller estaba embarazada de sete meses e tiñamos dous cativos que atender.
2. Daquela viña de publicar Galaxia a túa novela Fábula. Nela a tratar, por primeira vez na literatura galega, unha relación de amor homosexual, entre tres personaxes importantes da historia. Eras consciente disto? Que pensas que supuxo que abordaras esa cuestión hai corenta anos? Porque hoxe é un asunto dabondo normalizado nas nosas letras, pero daquela…
XA.- A historia que contei está derivada da que me contou quen fora parte dun triángulo amoroso entre homes obrigados polo sistema a gardaren as formas, a ocultaren as súas relacións íntimas, mesmo coa intervención dunha muller namorada dun deles que acabou casada con outro por conveniencia. Hai corenta anos eu sabía ben que a homosexualidade é unha condición que merece respecto e mesmo que os humanos non escollemos a quen amar. O amor asalta e ás veces estraga vidas… Debo confesar que non me importou moito ese aspecto fundamental da historia de Fábula, porque a vinganza que se conta podería ter sido exercida entres homes e mulleres igualmente. Non hai maior dor cá de perder un filliño. Non hai que ser heterosexual ou homosexual, home ou muller, para sentir tal mágoa, que é insuperable.
3. Unha das cousas que fascinan de Fábula é que falas da Transición….cando estabamos en plena Transición. Catro décadas despois, aínda semella unha novela moi actual. Que nos queda daquela realidade que nos narras?
XA.- Fábula é unha novela que pasou rapidamente da idea ao papel. Non se esqueceran os ecos dunhas eleccións fatídicas para o nacionalismo galego cando Galaxia mandou o texto á imprenta. O que se conta nun libro que seica se pode tomar coma un ensaio, como escribiu hai pouco un lector no Twitter, nunca deixou de ter vixencia: en España mandan os de sempre, e en Galicia máis. Manda unha dereita con soños imperiais, supremacistas, en canto a esquerda dispersa e dilúe as súas forzas. Velaí o pouco que durou o bipartito en San Caetano e a forza con que volveu coller as rendas a xente que impide que haxa verdadeiros avances na consolidación dun país consciente.
4. A presentación da novela ía ser o 24 de febreiro de 1981, pero na véspera foi o intento de golpe de Estado. Houbo que adiala. A do 23 foi unha noite de medo, sen dúbida. Como a viviches? Ata que punto pensabas que o que tratabas na novela podía prexudicarte? (alén da túa militancia política?)
XA.- Nesa xornada inesquecible o teléfono foi un instrumento decisivo: axiña comprendín que toda a xente comprometida andaba sumíndose ou fuxindo. As frases sobre “listas negras” repetíanse, e nós –Bieito Ledo, Marino Dónega e eu– tiñamos que presentar unha novela cun alcalde e uns concelleiros que andaban desaparecidos. Sabendo os rescaldos de odio que conservaban os do “Movimiento” e os militares, nada bo poderiamos esperar nin a editorial nin nós. Das 6 da tarde á 1 da mañá eu vivín unha situación única na vida: a idea repetíaseme, A nosa cinza era unha novela autocensurada coma todo o que fixeramos no franquismo, que suxería só, pero Fábula fora escrita sen medo, cantando ás claras as bestialidades dos franquistas e o desencanto do posfranquismo. Contaba unhas eleccións nas que gañaran os de sempre, os franquistas postos ao día. ¿En que lista negra me terían? ¿Que irían facer de min? ¿Que iría ser da miña familia? O peor foi que, segundo pasaba o tempo, máis coñecidos deixaban de atender o teléfono e eu víame máis só, incapaz de decidir sobre a idea que me andaba polo faiado da cabeza: se eu non me agachaba e me detiñan e me metían na cadea, ou algo peor, tampouco podería axudar a miña familia…
5. Fábula engadiu ao Premio Cidade da Coruña o da Crítica Española, tivo moitas edicións, unha grande acollida na Biblioteca 120 de La Voz de Galicia… Esperabas esa reacción do público?
XA.- Antes falaba de A nosa cinza, a miña primeira novela, coa que un rapaz de vinte e cinco anos nada pretendera salvo relatar un pasado persoal agridoce… A seguir escribín unha novela algo pretensiosa, Fumes de papel: nela tentaba amosar paixóns de adultos, diferenzas sociais, problemas ecolóxicos… Ora, Fábula foi escrita con dúas intencións de escritor con experiencia: relatar dunha maneira rechamante, ao xeito cinematográfico, e contar o que nos esmagaba durante os inicios da Longa Noite de Chumbo iniciada coa chamada Transición Democrática, do franquismo duro ao neofranquismo monárquico. O desastre do PSG, a entrega de compañeiros nosos ao PSOE, amargaba e pretendín chamar a atención. A acollida foi boa e abriu os ollos a moita xente. Cumpriu as miñas expectativas como ningunha outra novela.
6. Catro décadas despois, que lle pode dicir Fábula a un lector, por exemplo, menor desa idade para quen certos acontecementos son dunha etapa moi pasada?
XA.- Fábula é coma un guión de filme, de serie televisiva ou de novela gráfica en banda deseñada. Parecería feita sabendo o que daquela non podiamos albiscar nin os enxeñeiros dos medios de comunicación: está en pleno valor da cultura audiovisual da xente nova. Atrévome a recomendárllela a todos os que viñeron a unha España falsa, de cara lavada e roupa interior sucia, a do “Rei Campechano”, como lles facían escribir no colexio. Pediríalles que a lesen e comparasen, para veren que todo mudou para peor porque continúan a mandar “os de sempre”, os malos da novela, e en Galicia todo segue igual, sen máis porvir para a mocidade que o de coller a maleta. Non é unha “novela de tese”, algo plúmbeo, senón un relato áxil do que se poden tirar ideas. Lean e falen cos pais, con aquelas persoas coas que eu vivira a ilusión de que rematase unha ditadura cruel… para vermos que nos obrigaban a votar a favor dunha constitución eivada. Aquilo fíxose a punta de fusil e, como as liberdades constitucionais lles pareceron excesivas aos franquistas, ocorreu o golpe do 23 F… e ata hoxe. ¿Cantos cidadáns españois de hogano non votaron en 1978? A esperanza nosa, a dos perdedores na Transición, é que agora os nosos fillos e os nosos netos esixan revisar a Constitución franquista do 78 e votar de novo. Como digo, Fábula pódelles dar indicacións. Oxalá algún lector me faga caso.
Menu
Menu
